Zwiększone ryzyko zachorowania na nowotwór, zagrożenie dolegliwościami układu krążenia, a także zaburzenia zdrowia psychicznego – to główne zagrożenia płynące z pracy zmianowej. Jak się przed nimi ustrzec?
Praca zmianowa jest powszechna na dużą skalę, przede wszystkim, w firmach produkcyjnych. Jej występowanie jest uzasadnione zapewnieniem ciągłości produkcji. Praca w tego typu przedsiębiorstwach jest organizowana w taki sposób, że pracownicy rozpoczynają pracę, zazwyczaj, o trzech porach. Są to zmiany poranna, popołudniowa i nocna. W większości miejsc zmiana poranna rozpoczyna się o 6:00 i kończy o 14:00, popołudniowa trwa od 14:00 do 22:00, a nocna przypada na godziny 22:00 – 6:00. Są przedsiębiorstwa, w których pracownicy świadczą pracę także w weekendy i święta (np. w ramach tzw. czterobrygadówki).
Czy można odmówić pracy zmianowej?
Kodeks Pracy wyróżnia kilka grup pracowników, którzy nie mogą pracować w nocy. Są to:
- kobiety w ciąży,
- pracownicy młodociani,
- pracownicy opiekujący się dzieckiem do 4 lat bez ich zgody,
- pracownicy niepełnosprawni bez ich zgody i pozytywnej opinii lekarza medycyny pracy.
Z wiekiem jest trudniej
Światowa Organizacja Zdrowia (WHO) od wielu lat alarmuje, że praca zmianowa sprzyja rozwoju chorób nowotworowych. Najbardziej narażeni są pracownicy, którzy pracują w nocy. Zakłócenie rytmu dobowego oraz praca przy sztucznym świetle w godzinach nocnych sprawia, że organizm nie funkcjonuje prawidłowo. Co więcej, duże znaczenie ma też wiek. WHO twierdzi, że zdolności przystosowania się do niekonwencjonalnych warunków i trybu pracy obniża się wraz z wiekiem. Praca w godzinach nocnych nie jest rekomendowana osobom, które ukończyły 45 rok życia.
Trzy filary – dieta, sen i sport
W związku z tym, że osoby pracujące na zmiany są narażone na wiele chorób i dolegliwości, jest bardzo ważne, aby w szczególny sposób zadbały o swoje zdrowie.
Po pierwsze, fundamentalną kwestią jest prawidłowe odżywianie się. Wiele badań potwierdza, że praca w nocy sprzyja rozwojowi chorób układu pokarmowego (np. wrzody i zaparcia). Wobec tego regularne i odpowiednio zbilansowane posiłki są absolutną podstawą w profilaktyce przeciw tym schorzeniom. Ogromnie ważne jest też utrzymanie odpowiedniego poziomu nawodnienia organizmu oraz unikanie nadmiernego spożywania kofeiny i alkoholu.
Po drugie, pracownicy często wykonujący pracę w nocy, powinni w szczególny sposób zadbać o higienę i jakość snu. Składają się na nie przede wszystkim, wygodny materac, wywietrzona sypialnia oraz odpowiednie wyciemnienie pokoju. Ważne jest także unikanie ekspozycji na światło emitowane przez monitory czy smartfony oraz zapewnienie w domu ciszy.
Po powrocie z nożnej zmiany warto zastosować trik polegający na założeniu okularów przeciwsłonecznych – aby nie pobudzić mózgu do rozpoczęcia pracy w ramach trybu dziennego, tylko wyciszenie się przed planowanym snem.
Trzecia bardzo ważna rzecz to aktywności fizyczna. Najlepiej wykonywana na świeżym powietrzu. Regularnie uprawianie sportu jest dobre także dla zdrowia psychicznego, ponieważ pomaga zredukować poziom stresu.
Źródła:
Centralny Instytut Ochrony Pracy – Państwowy Instytut Badawczy;
Zielona linia
